Fred Feddes
Welkom!
Hier begint de website van Fred Feddes (English starts here). Ik schrijf boeken en artikelen voor deskundigen en leken, over uiteenlopende onderwerpen, met vaak een ruimtelijke invalshoek.
Een goed voorbeeld is 1000 jaar Amsterdam. Het is een standaardwerk over de geschiedenis van de stad, en ook een uitnodiging om de stad door mijn ogen te bekijken en onderweg bij te leren over landschap, stedenbouw en de ironie van de geschiedenis. Meer Amsterdam is te vinden in De Dam, vol verhalen over het hoofdpodium van Nederland, en in de stadsgeschiedenis gezien vanaf het rijwiel, Fietsstad Amsterdam.
Hieronder staat een top vijf van recente en tijdloze titels. De etalage toont een ruimer overzicht van mijn werk. Wie nog meer wil weten, kan de (naar volledigheid strevende) boekenplank en personalia raadplegen. Mijn verspreide opiniestukken zijn afzonderlijk opgenomen. Een deel van mijn werk is ook in het Engels verschenen.
Beter dan sloop.
Een duurzame ontwikkeling met blijvende gebouwen
Uitgave: Trancity*Valiz en Stichting Mevrouw Meijer, Amsterdam maart 2025
De bouwsector en iedereen eromheen staat voor een zware klimaatopgave. De bouw produceert 11 procent van de totale Nederlandse CO2-uitstoot. De uitstoot moet drastisch omlaag, en dat lukt nog altijd niet, zelfs niet door circulair en biobased te bouwen. Kan het beter?
Ja, betoog ik in dit lange essay, geschreven namens stichting Mevrouw Meijer. Het kan door te stoppen met slopen. De Nederlandse gebouwde voorraad is groot en goed genoeg om aan vrijwel alle behoeften van vandaag en morgen te voldoen; we moeten er alleen anders mee omgaan. Waardeer, behoud en benut de gebouwen die we hebben, onderhoud ze, renoveer ze periodiek, en ze kunnen voor onbepaalde tijd mee. Dan is er veel minder nieuwbouw nodig.
Vrijwel ieder bestaand gebouw kan met een goed ontworpen renovatie voldoen aan nieuwe gebruiks- en duurzaamheidseisen, met een CO2-voetafdruk die veel lager uitvalt dan bij sloop en nieuwbouw. Dat is, behalve beter voor het klimaat, ook cultureel en financieel aantrekkelijk. In Beter dan sloop wordt dit onderbouwd met zes casussen uit de woningbouw en de scholenbouw, uit de jarenlange praktijk van Mevrouw Meijer en EcoQuaestor.
Een bloemlezing van verwante inzichten en initiatieven, historisch en internationaal, biedt extra achtergrond en inspiratie. Het essay is een pleidooi voor omschakeling naar een andere standaardpraktijk, niet gebaseerd op sloop-nieuwbouw maar op behoud-renovatie. 'Zet de knoppen om en er valt een last van je af. We kunnen zoveel beter dan sloop.'
PRESENTATIE: Beter dan sloop wordt gepresenteerd tijdens het gelijknamige symposium op 4 maart 2025, georganiseerd door Mevrouw Meijer, EcoQuaestor, Trancity*Valiz, NRP (Nationaal Renovatie Platform) en Erfgoedvereniging Bond Heemschut. Aanmelden kan hier.
Download pdf
Scholen
Brochure over de erfgoedwaarde van schoolgebouwen
Uitgave: Erfgoedvereniging Heemschut, Amsterdam 2024
De school is een bijzonder gebouw. Het schoolgebouw is de uitdrukking van het verlichtingsideaal om ieder kind de kans te geven zich te ontplooien door kennisverwerving. Het is voor ieder kind ook een van de belangrijkste gebouwen in de vormende jaren, en de herinnering eraan gaat voor de meesten van ons een leven lang mee.
Maar de school is tegelijkertijd een heel gewoon gebouw. Onderwijs voor iedereen is in Nederland zo vanzelfsprekend geworden, dat we het bijzondere vaak niet meer beseffen. Duizenden schoolgebouwen doen onzichtbaar, maar onmisbaar, dag in dag uit onvermoeibaar dienst. Het schoolgebouw is misschien wel het meest laagdrempelige erfgoed dat we kennen.
In deze brochure, een uitgave van Erfgoedvereniging Heemschut samen met Stichting Mevrouw Meijer, zet ik het 'gewone' schoolgebouw in de schijnwerper. Ik richt mij niet op de handvol erkende architectonische hoogtepunten, maar op de alledaagse scholen met hun hoge gemiddelde kwaliteit die de leeromgeving van miljoenen hebben gevormd.
De nadruk ligt op naoorlogse scholen, met extra aandacht voor de Post 65-generatie, oftewel de schoolgebouwen uit de periode 1965-1990. Hun waarde als cultuurhistorisch erfgoed staat nog het minst op het netvlies, terwijl ze intussen massaal worden gesloopt. De brochure is daarmee inleiding en oproep tot actie tegelijk.
Naast de tekst verzorgde ik ook de beeldselectie. Het resultaat is een eerste en toch al rijke indruk van de kwaliteit en verscheidenheid van de (naoorlogse) scholenbouw voor het basis- en voortgezet onderwijs. Met op het omslag de school uit 1982 die in 2018-2020 landelijke faam genoot als het decor voor de televisieserie De Luizenmoeder. En die sindsdien is gesloopt.
Fietsstad Amsterdam. Hoe Amsterdam de fietshoofdstad van de wereld werd
Uitgeverij Bas Lubberhuizen, Amsterdam april 2019
De fiets is alomtegenwoordig in de Amsterdamse straten, in het levensritme van mensen, in de dagelijkse cultuur. Volgens veel buitenstaanders benadert Amsterdam het fietsparadijs. Dat is niet altijd zo geweest, want rond 1960 raakte de fiets ernstig in de knel door de opkomst van de auto. Dat hij daarna een opzienbarende terugkeer beleefde, is te danken aan een unieke combinatie van activisme en gemeentelijk beleid, samen met enkele bijzondere omstandigheden en een lange adem.
Fietsstad Amsterdam vertelt over deze wonderbaarlijke metamorfose van de stad die ruimte maakte voor de fiets, terwijl de fiets op zijn beurt meehielp de stad leefbaar te maken. Het boek volgt de verworvenheden van de fietsstad en belicht ook de tegenslagen en tegenkrachten. De alledaagse fietscultuur komt aan bod, evenals de geruchtmakende slag om de passage van het Rijksmuseum en de uitdagingen in de nabije en verre toekomst.
Fietsstad Amsterdam schreef ik in samenwerking met Marjolein de Lange. Het verschijnt bij de overdracht van het archief van de Fietsersbond Amsterdam aan het Stadsarchief Amsterdam. Gelijktijdig verschijnt de Engelse editie onder de titel Bike City Amsterdam.
Voor meer informatie, een samenvatting van de inhoud en toegang tot historische documenten zie: www.fietsstadamsterdam.nl
De Dam
Uitgeverij Bas Lubberhuizen, Amsterdam november 2018
De Dam in Amsterdam ontstond uit een nederig begin, als ‘een hoop aarde die twee wateren afzondert’, zoals er in de middeleeuwen zoveel dammen in de wateren van het Hollandse laagland zijn gelegd. De Dam groeide in de volgende eeuwen uit van verkeersknooppunt, marktplaats en overslaghaven tot het hart van een wereldstad, het nationale plein van Nederland en het hoofdpodium van maatschappelijke bewegingen. Hier aanschouwt men 'het meest afwisselende toneel dat er in Nederland te zien is', aldus de Italiaanse schrijver Edmondo de Amicis, in 1876.
Altijd bleef de Dam in de eerste plaats een gebruiksplein en geen decoratief plein, zoals ook paste bij een handelsvolk zonder hofcultuur. De Dam veranderde meermalen zo sterk van omvang, vorm en functie dat de bezoekers van de huidige Dam de Dam van vierhonderd jaar geleden vermoedelijk niet zouden herkennen. Er is vaak van gedroomd om de Dam ook een beetje mooier te maken, maar de schoonheid verloor het meestal van ad hoc-besluiten. De uitkomst is een plein met een onevenwichtige vorm en dito bebouwing, een lelijk eendje vergeleken met de verfijnde pleinen van Europa, zoals de Grote Markt in Brussel en he Domplein in Milaan.
‘Maar’, zo schrijf ik in de inleiding van het boek De Dam dat ik over dit wonderlijke plein schreef: ‘het is wel óns lelijk eendje. Het Damplein is verbonden met de geschiedenis van miljoenen, het is het knooppunt in talloze verhalen, het is vele malen afgebeeld en het staat gebrand in het geheugen. Niet de schoonheid, maar de vertrouwdheid met het plein, de stapeling van eeuwen intensief gebruik, lief en leed, en de onvermijdelijke haat-liefdeverhouding die de Dam uitlokt, is waarom dit plein met zijn complexe persoonlijkheid een eigen boek verdient.
‘Dit boek is geen hagiografie en geen uitputtende historische studie, maar een familiealbum dat soms systematisch en dan weer associatief over het plein en door de tijd beweegt. We zien de Dam veranderen en gelijk blijven. We signaleren celebrity’s als Rembrandt en Churchill, maar maken ook kennis met Hermanus Spegt en Leonora van Someren. We bladeren langs staatsieportretten en kiekjes, op fraaie en sombere dagen, we zien de schim van een zwaan die dan toch weer het eendje blijkt te zijn, we halen weggezakte herinneringen op en vergeten andere. Het is een geluk dat de Dam een beetje lelijk is; het maakt het plein menselijker en wij hoeven niet zo eerbiedig te zijn.’
Het volgende landschap.
Kroniek van de Landschapstriënnale 2017
Stichting Landschapstriënnale en Vereniging Deltametropool, Rotterdam mei 2018
Nederland gaat deze eeuw drastisch op de schop. Er wachten grote opgaven voor klimaatadaptatie, energietransitie, water, bodemdaling, voedselvoorziening, mobiliteit en economische verduurzaming, terwijl de woninghonger voortduurt en stad en land aantrekkelijk moeten blijven als leefgebied en economisch vestigingsklimaat. Al deze krachtige ingrepen zullen zwaar drukken op het unieke, hooggewaardeerde maar nu al intensief benutte Nederlandse landschap. Of ze het landschap zullen verwoesten of verbeteren, hangt af van de keuzen die burgers en bestuurders nu maken. Welke keuzen en grenzen er bestaan, laten deskundigen en ontwerpers zien.
Deze naderende megaverbouwing van Nederland kwam intensief aan de orde tijdens de Landschapstriënnale in september 2017. Het leverde een staalkaart op van actuele kennis en inzichten over de afzonderlijke opgaven en hun mogelijke samenhang, en een beginnend portfolio van ontwerpoplossingen. Het landschap van de Metropoolregio Amsterdam, en de Haarlemmermeer in het bijzonder, fungeerde als casus voor de vraagstukken die iedere Nederlander zullen raken.
In het boek Het volgende landschap is de oogst van de Landschapstriënnale 2017 samengebracht. De uitvoerige kroniek die ik als officieel Landschapstriënnalechroniqueur schreef, is erin opgenomen, aangevuld met een essay dat verbindende thema's aanwijst, beschouwingen door de curatoren en een beelddocumentatie. Het resultaat is een onmisbare gids op de onzekere weg naar het volgende landschap.
Download pdf.